مشخصات گشنیز
گشنیز یک گیاه مدیترانه‌ای است با نام علمی Coriandrum sativum از خانواده Apiaceae (چتریان) که منشا آن از نواحی شرقی مدیترانه و جنوب اروپا گزارش شده است. این گیاه به نور زیاد و حرارت بالا نیاز دارد و آفتاب کامل در طول مرحله گلدهی باعث افزایش عملکرد میوه و اسانس می‌شود. همچنین، گشنیز به طول روز حساس نیست و در مرحله رزت قادر به تحمل سرمای شدید زمستان است. پس از تشکیل ساقه، در برابر خشکی نیز مقاوم است.
- نیاز به نور و حرارت:
- گشنیز به ۱۴۰۰ تا ۱۵۰۰ ساعت نور در طول دوره رشد نیاز دارد.
- درجه حرارت مطلوب برای رشد از آغاز ثبت شدن گیاه تا کامل شدن میوه بین ۱۸ تا ۲۰ درجه سانتیگراد است.
- دمای مطلوب برای جوانه‌زنی بذر گشنیز بین ۱۲ تا ۱۵ درجه سانتیگراد می‌باشد، اگرچه بذرها در دمای ۴ تا ۶ درجه سانتیگراد نیز جوانه می‌زنند.
- نیاز به آبیاری:
- گشنیز به آبیاری‌های منظم در مراحل مختلف رشد نیاز دارد. مهمترین زمان‌های آبیاری عبارتند از:
- ۳۵ تا ۴۵ روز پس از رویش
- ۶۰ تا ۷۰ روز پس از رویش
- ۸۰ تا ۹۰ روز پس از رویش
- ۱۰۰ تا ۱۱۰ روز پس از رویش
- گشنیز به آبیاری‌های منظم در مراحل مختلف رشد نیاز دارد. مهمترین زمان‌های آبیاری عبارتند از:
- شرایط خاک:
- گشنیز بهترین رشد را در خاک‌های لومی و حاصلخیز که دارای زهکشی مناسب هستند، دارد.
- PH خاک برای گشنیز بین ۴.۱ تا ۹ مناسب است، اما اسیدیته مطلوب برای رشد این گیاه ۸ می‌باشد.
کاشت بذر گشنیز
کاشت گشنیز از طریق بذر در زمین‌های آهکی سست و قابل نفوذ صورت می‌گیرد. این گیاه باید از بادهای شدید محافظت شود و به مقدار زیادی نور و دمای مناسب برای رشد نیاز دارد.
- میزان بذر گشنیز مورد نیاز: برای هر هکتار زمین، ۱۵ تا ۲۰ کیلوگرم بذر نیاز است.
- زمان کاشت: زمان مناسب برای کاشت بذر گشنیز در زمین‌های باز، فروردین ماه یا پاییز است.
- مدت زمان جوانه‌زنی: جوانه‌زنی بذر گشنیز ۱۵ تا ۲۰ روز پس از کاشت در دمای متوسط ۱۵ تا ۱۷ درجه سانتیگراد صورت می‌گیرد.
تناوب کشت گشنیز
تناوب کشت گشنیز، مانند سایر گیاهان یک ساله خانواده چتریان، اهمیت زیادی دارد. انتخاب گیاهان مناسب برای تناوب کشت می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر عملکرد و سلامت خاک داشته باشد. در انتخاب گیاهان مناسب برای تناوب کشت گشنیز باید به نکات زیر توجه کرد:
- ملاحظات تناوب کشت:
- گیاهان مورد استفاده در تناوب کشت باید به گونه‌ای باشند که:
- موجب گسترش علف‌های هرزه نشوند.
- باعث تخریب بافت خاک نگردند.
- مواد و عناصر غذایی خاک را کاهش ندهند.
- گیاهان مورد استفاده در تناوب کشت باید به گونه‌ای باشند که:
- گیاهان مناسب برای تناوب کشت گشنیز: غلات، لوبیا سبز، فلفل، سیب زمینی
آماده‌سازی خاک برای کشت بذر گشنیز
-
زمان کشت بذر گشنیز:
- کشت بهاره: مناسب‌ترین زمان برای کاشت گشنیز در اوایل بهار (فروردین ماه) است، زمانی که درجه حرارت خاک تا عمق ۵ تا ۶ سانتی‌متری به ۷ تا ۸ درجه سانتیگراد برسد.
- کشت پاییزه: برخی محققان معتقدند که بهترین زمان برای کشت گشنیز جهت افزایش عملکرد میوه، پاییز (مهر تا آبان) است.
- هدف از کشت: اگر هدف از کشت، استحصال پیکر رویشی گیاه باشد، کشت بهاره مناسب‌تر است.
-
نحوه کشت بذر گشنیز:
- فاصله ردیف‌ها: بذرها در ردیف‌هایی به فاصله ۲۵ تا ۳۵ سانتی‌متر کشت می‌شوند. در فواصل کمتر (۱۲ تا ۱۵ سانتی‌متر)، گیاهان بر یکدیگر سایه می‌زنند که موجب افزایش خطر ابتلا به بیماریهای قارچی و کاهش عملکرد می‌شود.
- عمق بذر: عمق مناسب برای کاشت بذر گشنیز ۴ تا ۵ سانتی‌متر است.
- مقدار بذر: مقدار بذر مورد نیاز برای هر هکتار ۱۶ تا ۲۰ کیلوگرم است.
- چیدمان بوته‌ها: در هر متر طول ردیف ۵۰ تا ۷۰ بوته مناسب است.
-
روش‌های کشت بذر گشنیز:
- روش دستپاش: در این روش بذرها پس از مخلوط شدن با خاک نرم، در زمین پاشیده می‌شوند.
- روش ردیف کاری: بذرها با استفاده از ردیف‌کار در ردیف‌های مشخص کشت می‌شوند.
-
آماده‌سازی زمین برای کشت گشنیز:
- بذرها باید در زمین‌های آفتابگیر، سست، قابل نفوذ و حفاظت شده در مقابل باد کاشته شوند.
- مقدار بذر مورد نیاز برای هر هکتار ۲۰ کیلوگرم است و بذرها در ردیف‌هایی به عرض ۲۵ تا ۳۵ سانتی‌متر کاشته شوند.
-
کود دهی:
- کود نمک پتاسیم: ۷۵ تا ۱۵۰ کیلوگرم در هکتار.
- کود فسفات: ۷۵ تا ۱۷۵ کیلوگرم در هکتار.
- کود نیتروژنه خالص: ۴۰ تا ۵۰ کیلوگرم در هکتار.
- پس از کاشت، به مدت ۱۵ روز دانه‌ها جوانه می‌زنند و فاصله آن‌ها به حدود ۲۰ تا ۳۰ سانتی‌متر از یکدیگر می‌رسد.
آفات و بیماریهای گشنیز
- بیماری‌ها و آفات: بیماریهای قارچی: لکه برگی، سفیدک پودری و گونه‌های مختلف جنس فوزاریوم است.
برداشت گشنیز
- زمان برداشت:
- دوران گلدهی: گشنیز در خرداد و تیر ماه به گل می‌رود.
- زمان برداشت دانه‌ها: برداشت دانه‌ها معمولاً در تیر و مرداد انجام می‌شود. سه ماه پس از کاشت، زمانی که رنگ میوه‌ها از سبز به سبز خاکستری یا زرد تغییر می‌یابد، عملیات برداشت آغاز می‌شود.
- روش برداشت:
- برداشت باید به موقع انجام شود، زیرا برداشت دیرهنگام می‌تواند منجر به کاهش و ریزش بذرها شود و در عین حال احتمال ابتلا به آفات افزایش یابد.
- توصیه می‌شود که برداشت در صبح زود انجام شود.
- برداشت یک مرحله‌ای: در این روش، زمانی که میوه‌ها به طور کامل رسیده و رطوبت آن‌ها کمتر از ۳۰ درصد است، برداشت انجام می‌شود. رنگ بذر گشنیز باید به سرخ مایل به قهوه‌ای تغییر کرده و شروع به زرد شدن نمایند.
- پس از برداشت:
- پس از برداشت، باید بذرها به دقت بوجاری و تمیز شوند.
- رطوبت بذرها باید کاهش یابد تا زیر ۹ درصد برسد.
- گیاهان معمولاً ۱۱۵ تا ۱۲۵ روز پس از کاشت به مرحله میوه‌دهی می‌رسند.
- ابزار و دستگاه‌ها:
- برداشت به وسیله ماشین برداشت و خرمنکوب انجام می‌شود. پس از برداشت، دانه‌ها در خشک‌کن‌های سیلویی با استفاده از دستگاه‌های مخصوص خشک می‌شوند.
