همه‌چیز درباره کاشت کرفس | نشا، دما، نور، آبیاری، آفات و بیماری‌ها

کرفس همیشه از اون دسته از بذر سبزیجات بوده که کاشتنش یه‌جورایی دست‌کم گرفته می‌شه. شاید چون توی کاتالوگ‌های بذر زیاد به چشم نمیاد یا به‌خاطر اینکه خیلیا فکر می‌کنن سخت‌گیر و حساسه.
اما واقعیت اینه که اگه شرایط کشت کرفس رو براش فراهم کنی، مثل خاک مرطوب و هوای معتدل، نتیجه‌ش یه کرفس ترد و خوش‌طعم و آبداره که خیلی فرق داره با اونایی که از مغازه می‌خری.
کرفس (Apium graveolens) که از خانواده چتری‌هاست و با بذر هویج، بذر جعفری و بذر شوید هم‌خونواده‌ست، یه سبزی دوساله‌ست که هم ساقه‌ش، هم برگ‌ها و حتی ریشه‌هاش ارزش غذایی و دارویی دارن.
جالبه بدونی تو طبیعت بیشتر کنار رودخونه‌ها یا زمینای خیس و باتلاقی رشد می‌کنه، پس اگه خاک سبک و زود خشک‌شونده‌ای داری، باید برای حفظ رطوبتش یه فکری بکنی.

قبلاً کرفس رو به روش سنتی توی گودال می‌کاشتن و کم‌کم دور ساقه‌ها خاک می‌ریختن، یه چیزی مثل کاری که برای سیب‌زمینی می‌کنن. این روش باعث می‌شه نور به ساقه‌ها نرسه، و همین باعث می‌شه تلخی‌ش کم بشه و ساقه‌ها نرم‌تر دربیاد. اما چون این روش زمان‌بر و سخت بود و جا زیاد می‌خواست، دیگه خیلی کم استفاده می‌شه. بریم شرایط کاشت کرفس رو یاد بگیریم.

خاک و بستر کشت کرفس

کرفس عاشق خاک‌های شنی و حاصلخیزه؛ خاکی که خوب زهکشی بشه، ولی در عین حال رطوبت رو تو خودش نگه داره. برای اینکه بتونی بهترین شرایط رو براش فراهم کنی، بهتره از پاییز دست‌به‌کار شی و زمین رو آماده کنی.
یه جای آفتاب‌گیر انتخاب کن که خاکش سبک نباشه و زود خشک نشه. اگه خاکت ضعیفه یا مواد آلی کمی داره، حتماً بهش کود دامی پوسیده یا کمپوست باغی اضافه کن. این کار باعث می‌شه هم خاک غنی‌تر بشه، هم رطوبتش رو بهتر نگه داره.
اگه از طرفدارای روش «بدون شخم» هستی، به‌جای زیرورو کردن زمین می‌تونی یه لایه ضخیم مالچ روی خاک بریزی تا ساختار خاک حفظ بشه و مواد آلیش تقویت بشن.
در هر صورت، قبل از کاشت، حتماً علف‌های هرز رو از ریشه دربیار تا کرفس فرصت رقابت با گیاهای مزاحم نداشته باشه.

•  قبل از کاشت، با انجام آزمایش خاک نیاز به کود رو مشخص کن و طبق توصیه‌های گزارش آزمایش عمل کن.
• اگر نیاز به کود دادن بود، کود رو تا عمق ۱۵ سانتی‌متر خاک خوب با خاک مخلوط کن
  
• از کود کامل با نسبت پتاسیم بالا (۴-۴-۸) استفاده کن.

مالچ پاشی کرفس

مالچ یه لایه از مواده که باید حداقل ۵ سانتی‌متر ضخامت داشته باشه و از اواخر پاییز تا زمستون روی خاک ریخته می‌شه. مالچ کمک می‌کنه خاک یخ نزنه، رطوبت توش بمونه، مواد مغذی بهش برسه، و علف‌های هرز هم رشد نکنن. چیزایی مثل کمپوست، کود پوسیده، پوست درخت خردشده، شن، سنگریزه یا تکه‌های سنگ همگی می‌تونن مالچ باشن.

پس بعد از کاشت کرفس، یه لایه‌ی ضخیم (حداقل ۵ سانتی‌متر) مالچ روی خاک اطراف گیاه‌ها بریز. بعد از مالچ‌پاشی، می‌تونی مستقیماً بذر کرفس رو توی مالچ بکاری یا نشا بزنی. این کار باعث می‌شه رشد گیاه بهتر بشه و از سرما محافظت بشن، که این خودش احتمال اینکه گیاه زودتر از موعد گل بده (بولتینگ) رو کمتر می‌کنه. بولتینگ تو بذر چغندر قند هم مشهوده و میتونید تو مقاله کشت چغندر قند بخونید که بولتینگ چی هست و چرا اتفاق میوفته. مالچ به حفظ رطوبت خاک کمک می‌کنه، نیاز به آبیاری رو کمتر می‌کنه و جلوی سبز شدن علف‌های هرز رو می‌گیره. فقط دقت کن که دور ساقه‌های کرفس یه فضای خالی بذاری تا گیاه خراب نشه.

یکی دیگه از انواع مالچ که میتونید استفاده کنید مالچ پلاستیکی هست. مالچ پلاستیک مشکی خاک رو گرم نگه می‌داره، از تبخیر آب خاک جلوگیری می‌کنه و کمک می‌کنه که علف‌های هرز کمتر رشد کنن. مالچ پلاستیکی اجازه می‌ده زودتر کاشت انجام بشه که برای کرفس خیلی مهمه.

کاشت بذر کرفس و آماده سازی نشا

1. کرفس معمولاً از طریق نشا کاشته می‌شه، چون فصل رشد طولانی‌ای داره و بذرهاش برای جوانه‌زدن نیاز به دمای نسبتاً گرم دارن. پس بهتره کار رو از همون اسفند یا نهایتاً اوایل فروردین، توی فضای داخلی مثل پشت پنجره‌ی آفتاب‌گیر یا داخل گلخونه شروع کنی تا فرصت خوبی برای رشد پیدا کنن.
2. می‌تونی از سینی بذر، گلدون‌های کوچک یا ماژول‌های کاشت استفاده کنی و داخلشون خاک مخصوص بذرکاری بریزی؛ خاکی مرطوب، سبک و بدون پیت. بعد، بذرها رو به صورت تُنک روی سطح خاک بپاش. اگه خواستی یه لایه خیلی نازک خاک الک‌شده بریزی روش، مشکلی نیست، فقط یادت نره که کرفس برای جوانه زدن به نور احتیاج داره، پس نباید زیادی پوشیده بشن.
3. حالا یا سینی بذر رو بذار داخل یه گرم‌خانه کوچیک، یا روشو با یه نایلون شفاف بپوشون و بذار یه جای گرم. دمای مناسب برای جوانه زدن حداقل ۱۵ درجه سانتی‌گراده. صبور باش چون جوانه‌زدن بذرهای کرفس ممکنه تا سه هفته طول بکشه.
4. بعد از سبز شدن، نور کافی براشون تأمین کن، خاک رو مرطوب نگه دار، و دمای محیط رو بالای ۱۰ درجه سانتی‌گراد حفظ کن. چون اگه هوا سرد بشه، ممکنه گیاه زودتر از موعد گل بده (یه پدیده به اسم «بولتینگ» که باعث افت کیفیت محصول می‌شه).
5. وقتی نشاها چند تا برگ واقعی درآوردن و اون‌قدری بزرگ شدن که راحت بشه با دست جابه‌جاشون کرد، می‌تونی هر کدوم رو جدا جدا توی گلدون‌های حدود ۷/۵ سانتی‌متری یا ماژول‌های مجزا بکاری.
6. در صورتی که از اول داخل ماژول کاشتی، حواست باشه توی هر خانه فقط یه نشا بمونه؛ اضافی‌ها رو با دقت جدا کن یا بکَن.
7. نشاها معمولاً حدود ده هفته بعد از کاشت کرفس آماده‌ی انتقال به فضای باز هستن (انتقال نشا به زمین اصلی)، یعنی از اواخر اردیبهشت تا اوایل خرداد. در این زمان باید نشاهایی انتخاب بشن که ۳ تا ۴ برگ کامل و یک سیستم ریشه‌ای قوی دارن.
8. قبل از اینکه نشاهای کرفس رو به فضای باز منتقل کنی، باید بهشون یه مدت فرصت بدی تا به هوای بیرون عادت کنن؛ این کار بهش می‌گن مقاوم سازی نشا یا hardening off.  هدف اینه که ساقه‌ها محکم‌تر بشن.
9. چون کرفس توی مراحل اولیه‌ی رشدش به سرما خیلی حساسه، حتماً دقت کن که دمای هوا بیشتر از ۱۲ ساعت زیر ۱۰ درجه سانتی‌گراد نمونه؛ چون این سرما ممکنه باعث بشه گیاه دچار «بولتینگ» بشه و زودتر از موعد گل بده.
10. زمین اصلی رو هم که از قبل آماده کردی – خاک حاصلخیز، مرطوب و بدون علف هرز. حالا نوبت کاشت نشاست. برای نتیجه بهتر، پیشنهاد می‌شه به‌جای کاشت خطی، به‌صورت بلوکی بکاری.
11. یعنی هر نشا حدود ۲۳ سانتی‌متر از نشاهای دیگه فاصله داشته باشه، چه در طول و چه در عرض. این نوع کاشت باعث می‌شه گیاه‌ها خودشون سایه بندازن روی ساقه‌ها و این موضوع کمک می‌کنه تا ساقه‌ها کم‌کم به‌طور طبیعی بلانچ بشن؛ یعنی نرم‌تر، روشن‌تر و کم‌تلخ‌تر دربیان.
12. البته اگه بخوای به روش سنتی کشت کنی، باید نشاها رو توی یک ردیف بکاری و فاصله‌ی بین هر بوته رو ۳۰ تا ۴۵ سانتی‌متر در نظر بگیری. توی این روش، به‌مرور دور ساقه‌ها خاک می‌ریزن تا جلوی نور رو بگیره و ساقه‌ها نرم‌تر بشن. ولی چون این روش سخت‌تره و فضا و زمان بیشتری می‌خواد، این روزا خیلی رایج نیست.

نکته: یادت باشه بوته‌های کرفس رو از حلزون‌ها و کرم‌های نرم‌تن مراقبت کنی.

از کجا بذر کرفس بخریم؟

مراقبت‌های بعد از کاشت کرفس

1. پوشش ردیف‌ها

کلاهک‌های گرم‌کننده، تونل‌های پلاستیکی و پوشش‌های پارچه‌ای می‌تونن نشاهای جوان رو از سرما و دماهای پایین محافظت کنن. پوشش ردیف‌ها همچنین رشد زودهنگام و گیاهان بزرگ‌تر رو تحریک می‌کنه. کرفس خیلی به سرماهای اوایل و اواخر فصل حساسه، پس داشتن یه محافظت خوب توصیه می‌شه.

 2. آبیاری بوته‌های کرفس

• اگه یه نکته توی پرورش کرفس از بقیه مهم‌تر باشه، اون آبیاری بوته‌های کرفسه. چون کرفس اگه با کم‌آبی مواجه بشه، خیلی زود کیفیتش رو از دست می‌ده: ساقه‌هاش نازک، تارعنکبوتی و پُررشته می‌شن و طعمش تند و زننده می‌شه.
• توی طول فصل رشد، کرفس به‌طور میانگین به ۲/۵ تا ۵ سانتی‌متر آب در هفته نیاز داره؛ چه از طریق بارندگی، چه آبیاری دستی. این مقدار، مخصوصاً توی روزهای گرم باید با دقت و نظم بیشتری تأمین بشه، چون تو اون زمان گیاه سریع‌تر رشد می‌کنه و آب بیشتری می‌خواد.
• همیشه موقع آبیاری، خاک رو کامل و عمقی خیس کن تا ریشه‌های کم‌عمق کرفس بتونن به اندازه کافی آب جذب کنن.
• بهترین زمان برای آبیاری، صبح زود یا عصره، چون هم از تبخیر سریع جلوگیری می‌شه، هم گیاه فرصت داره تا آب رو جذب کنه بدون اینکه دمای بالا اذیتش کنه.
• یکی از مؤثرترین روش‌های آبیاری برای کرفس، استفاده از آبیاری قطره‌ایه. این روش کمک می‌کنه رطوبت خاک ثابت بمونه، آب به هدر نره، و از خیس شدن برگ‌ها (که می‌تونه باعث بیماری قارچی بشه) جلوگیری بشه.
• یادت باشه آبیاری نامنظم یا نوسانی، به‌خصوص قبل از برداشت، می‌تونه روی بافت و طعم نهایی محصول تأثیر منفی بذاره. پس برای اینکه ساقه‌هایی ترد، آبدار و خوش‌طعم داشته باشی، حتماً برنامه آبیاری‌ت منظم و دقیق باشه.

 3. کوددهی بوته‌های کرفس

کرفس جزو اون سبزی‌هاییه که واقعاً خاک غنی و پر از مواد مغذی رو دوست داره. اگه موقع آماده‌سازی خاک (پاییز یا قبل از کشت کرفس) مقدار خوبی کود دامی پوسیده یا کمپوست اضافه کرده باشی، معمولاً تا مدت‌ها نیاز به کوددهی خاصی نیست.

ولی اگه خاکت ضعیفه یا می‌خوای رشد گیاه رو تقویت کنی، می‌تونی بعد از اینکه نشاها کاملاً جا افتادن، یعنی از تیر به بعد، به‌صورت محدود از کودهای نیتروژنه استفاده کنی. مثلاً ۴ و ۸ هفته بعد از انتقال نشاها به زمین، می‌تونی کنار ردیف‌ها به ازای هر ۳ متر، حدود یک‌چهارم پیمانه کود نیتروژن بالا (مثل کود 21-0-0) بدی. این کار باعث می‌شه برگ‌ها و ساقه‌ها شاداب‌تر و پُرحجم‌تر بشن.

یادت نره که کوددهی باید با آبیاری همراه باشه تا کود توی خاک حل بشه و به ریشه‌ها برسه.

اگه کرفس رو توی گلدون یا فضای محدود می‌کاری، چون مواد مغذی زودتر تموم می‌شن، بهتره هر دو هفته یک‌بار در طول تابستون از یه کود مایع متعادل (مثلاً 10-10-10 یا 20-20-20) استفاده کنی. البته میزانش باید ملایم باشه که گیاه نسوزه.

4. وجین کردن علف‌های هرز کرفس

یکی از مهم‌ترین کارهایی که باید توی فصل رشد کرفس مرتب انجام بدی، وجین کردن علف‌های هرزه. چون کرفس هم رشد کندی داره، هم ریشه‌هاش کم‌عمق‌ان، نمی‌تونه رقابت سنگینی با علف‌های هرز قوی‌تر داشته باشه. مخصوصاً وقتی گیاه هنوز جوونه و کوچیکه، اگه علف‌ها اطرافش زیاد بشن، هم جلوی نور و هوا رو می‌گیرن، هم آب و مواد غذایی رو ازش می‌دزدن.

بهترین روش اینه که علف‌های نزدیک به ساقه‌ها رو با دست بکنی تا آسیبی به گیاه وارد نشه. چون ساقه‌های کرفس خیلی ترد و آسیب‌پذیرن، استفاده از ابزارهای سفت و فلزی مثل بیلچه ممکنه باعث شکستن یا زخمی شدنشون بشه.

اگه خواستی خاک رو زیر و رو کنی، این کارو خیلی سطحی انجام بده، چون ریشه‌های کرفس درست نزدیک سطح خاک هستن و شخم عمیق ممکنه بهشون آسیب بزنه.

برای اینکه کمتر مجبور به وجین کردن بشی و رطوبت خاک هم بهتر حفظ بشه، می‌تونی دور گیاه‌ها از مالچ ارگانیک مثل برگ خشک، کاه، یا کمپوست استفاده کنی. این کار باعث می‌شه نور به دانه‌های علف هرز نرسه و رشد نکنن، در عین حال رطوبت خاک هم دیرتر از بین بره.

5. نور موردنیاز بذر کرفس

بذر کرفس باید روی سطح خاک کاشته بشه، اصلاً روشون خاک نریز!

آفات و بیماری‌های کرفس

برداشت کرفس

زمان برداشت کرفس بسته به رقم، شرایط آب‌وهوا و سلیقه شما متفاوته، ولی معمولاً از اواسط تابستون (مرداد) شروع می‌شه و تا پاییز (مهر و آبان) ادامه داره. به‌طور کلی، وقتی ساقه‌ها به طول حدود ۳۰ سانتی‌متر رسیدن و قطر مرکز گیاه به حدود ۷/۵ سانتی‌متر یا بیشتر رسید، نشونه‌ی خوبیه برای برداشت کامل. ساقه‌های داخلی معمولاً نرم‌تر و خوش‌طعم‌تر هستن و برای مصرف خام فوق‌العاده‌ان. فقط یادت باشه که کرفس در هوای گرم و خشک اگه برداشت بشه، ممکنه تلخ و سفت و پُررشته بشه؛ پس بهتره برداشت رو در ساعات خنک روز انجام بدی، مثلاً صبح زود یا عصر. برای برداشت، یا می‌تونی کل بوته رو از خاک دربیاری، یا فقط برگ‌های خارجی و بزرگ‌تر رو بچینی تا گیاه همچنان به رشدش ادامه بده. برای برش کرفس ساقه‌ها را از پایه ببرید و اگر رشد بیشتری کرنظرتونه باید به تاج گیاه آسیب نرسونید. برای برداشت کرفس سفید نشده میتونید ساقه‌ها را از لبه‌های بیرونی به سمت داخل برش بزنید، اما برای برداشت کرفس سفید شده باید کل گیاه رو ببرید.