بادمجان یه گیاه گرمادوسته و واسه رشدش حسابی به نور و گرمای زیاد نیاز داره. خب چون آب‌وهوای خیلی از مناطق ایران با این شرایط جوره، بادمجان یکی از بذرهای صیفی‌جات هست که کلی تو کشورمون کاشته میشه. هزینه‌ی کشتش هم نسبت به خیلی جاهای دیگه دنیا پایین‌تره، واسه همین ایران همیشه جزو تولیدکننده‌های اصلی بادمجانه.
اگه به کاشت بذر صیفی‌جات علاقه‌مندین یا دوست دارین کاشت بادمجان رو تو باغچه، گلدون یا زمین‌تون یاد بگیرین، تو این مطلب با مراحل کاشت بذر بادمجان، نگهداری، مبارزه با آفت‌ها و کلی نکته‌ی دیگه آشنا می‌شین. تا آخر با ما همراه باشین.
| موضوع | مقدار / توضیح دقیق |
|---|---|
| زمان شروع کاشت بذر در داخل گلخانه | ۷ تا ۱۰ هفته قبل از انتقال به فضای باز |
| شروع کاشت در داخل (قبل از آخرین یخبندان) | ۳ تا ۴ هفته قبل از آخرین یخبندان |
| زمان انتقال نشا به فضای باز | ۴ تا ۶ هفته بعد از آخرین یخبندان، وقتی دمای هوا ۲۷ تا ۳۲ درجه سانتی‌گراد است |
| عمق کاشت بذر | حدود ۶ میلی‌متر (۰.۶ سانتی‌متر) |
| فاصله بین بوته | 50 تا 80 سانتی‌متر |
| فاصله بین ردیف‌ها | 60 تا 100 سانتی‌متر |
| زمان جوانه‌زنی بذر | ۷ تا ۱۴ روز |
| دمای خاک مناسب برای جوانه‌زنی | ۲۴ تا ۳۲ درجه سانتی‌گراد |
| ارتفاع نشا قبل از انتقال به زمین | ۵ تا ۱۰ سانتی‌متر |
| مدت مقاوم سازی نشا (Hardening Off) | ۷ تا ۱۴ روز (شروع با ۱ ساعت در فضای باز و افزایش تدریجی) |
| مدت زمان رشد تا برداشت | حدود ۷۰ تا ۱۲۰ روز پس از کاشت |
| زمان آبیاری | وقتی خاک تا عمق ۵ سانتی‌متر خشک شد؛ صبح زود یا اواخر بعدازظهر |
| شرایط نگهداری پس از برداشت | دمای اتاق برای کوتاه مدت؛ یخچال برای ماندگاری بیشتر؛ قابل انجماد بعد از پخت |
شرایط رشد ایده‌آل و آموزش کاشت بذر بادمجان
برای اینکه بادمجان حسابی پُر و پر دربیاد و محصول خوبی بگیری، باید شرایط رشدش رو خوب فراهم کنی. بادمجان گیاهی گرما دوست هست و عاشق نور مستقیم خورشید؛ روزی حداقل ۶ تا ۸ ساعت نور مستقیم براش لازمه.
دمای مناسب: بهترین دما برای رشدش بین ۲۱ تا ۳۲ درجه سانتی‌گراد هست. بعد از کاشت بذر یا نشا، بسته به نوع بادمجان، معمولاً ۷۰ تا ۹۰ روز طول می‌کشه تا میوه‌ها آماده برداشت بشن.
خاک: بادمجان خاک گرم، سبک و زهکشی‌دار رو دوست داره. بهترین pH خاک هم بین ۵.۵ تا ۷.۵ هست که کمی اسیدی تا خنثی باشه. خاک باید غنی از مواد آلی باشه؛ برای همین بهتره قبل از کاشت، کود دامی پوسیده یا کمپوست بهش اضافه کنی.
کوددهی: برای اینکه میوه‌هاش بهتر و با کیفیت‌تر بشن، نیاز به فسفر و پتاسیم داره. می‌تونی از کود کامل مثل ۱۰-۱۰-۱۰ استفاده کنی، اما یادت باشه که نیتروژن زیاد باعث میشه گیاه فقط برگ رشد کنه و میوه کم بیاره. برای تغذیه بیشتر، هر چند هفته یکبار کمی کمپوست تازه اطراف پایه بادمجان بریز.
آبیاری: بادمجان هفته‌ای حدود ۲.۵ سانتی‌متر آب می‌خواد، یعنی آبیاری عمیق ولی با فاصله که ریشه‌ها بهتر رشد کنن. مالچ زدن معمولاً برای حفظ رطوبت خوبه، اما چون بادمجان خاک گرم دوست داره، مالچ رو بهتره بعد از اینکه گیاه کمی بزرگ شد اضافه کنی. اگر کمپوست به خاک زده باشی، معمولاً نیازی به مالچ اضافی نیست.
زمان مناسب برای کاشت بادمجان
اگه می‌خوای نشاهای قوی و سالم داشته باشی، بهتره بذر بادمجون رو حدود ۶ تا ۸ هفته قبل از اینکه بخوای تو فضای باز بکاری، مثلاً تو خونه یا گلخونه، توی سینی نشا بکاری.
وقتی قراره نشاها برن تو زمین، دمای هوا باید تو روز بین ۲۷ تا ۳۲ درجه باشه. این شرایط تو مناطق گرم یا نیمه‌گرمسیری معمولاً از اواخر بهار یا اوایل تابستون جور میشه.
بادمجان یه گیاه تابستونیه که اولای رشدش یه‌کم حساسه، پس باید با دقت مراقبش باشی.
آموزش مرحله‌به‌مرحله کاشت بادمجان
-
آماده‌سازی بستر: برای جوانه زدن بهتر، از خاک سبک و استریل استفاده کن. می‌تونی به هر ۴۵۰ گرم خاک، نصف تا یک پیمانه کرم‌ورمی‌کمپوست دانه‌ای اضافه کنی تا خاک هم تهویه‌ش بهتر بشه و هم رطوبت رو بهتر نگه داره.
-
کاشت بذر: تو هر سلول کشت یا سینی نشا ۴ تا ۵ بذر بپاش و روش حدود ۶ میلی‌متر خاک بپوشون.
-
حفظ رطوبت: سینی رو با یه درپوش پلاستیکی بپوشون تا رطوبت داخل حفظ بشه و بذرها سریع‌تر جوانه بزنن.
-
آبیاری: بهتره از پایین آبیاری کنی؛ یعنی سینی رو تو آب بذاری تا ریشه‌ها به سمت آب رشد کنن و قوی‌تر بشن.
-
نوردهی: اول که بذرها تازه کاشته شدن، سینی‌ها رو تو جای تاریک بذار. بعد از ۱۰ تا ۱۴ روز که جوانه زدن، سینی رو ببر جایی که نور طبیعی یا چراغ رشد داشته باشه. اگر از نور پنجره استفاده می‌کنی، هر روز گلدون‌ها رو بچرخون تا ساقه‌ها کشیده و نازک نشن.
آموزش جامع کاشت بادمجان؛ از نشا تا انتقال نشا به زمین
کاشت بادمجان
می‌تونی بذرها رو مستقیم تو زمین باغچه بکاری، یا اول نشا درست کنی بعد منتقلشون کنی.
-
کاشت مستقیم بذر بادمجان در زمین:
-
بذرها را به عمق ۵ میلی‌متر در خاک باغ بکارید.
-
فاصله هر بوته را بین ۵۰ تا ۸۰ سانتی‌متر و فاصله ردیف‌ها را ۶۰ تا ۱۰۰ سانتی‌متر در نظر بگیرید.
-
خاک را همیشه مرطوب نگه دارید ولی خیس یا خشک نشود.
-
دمای خاک باید بین ۲۴ تا ۳۲ درجه سانتی‌گراد باشد تا بذرها در ۷ تا ۱۴ روز جوانه بزنند.
-
-
کاشت بذر بادمجان به صورت نشا:
-
ظرف‌های نشاکاری مانند سینی یا گلدان‌های کوچک را با خاک مرغوب و سبک پر کنید.
-
بذرها را در عمق ۵ میلی‌متری خاک بکارید.
-
خاک را مرطوب نگه دارید، اما از خیس شدن بیش از حد جلوگیری کنید.
-
دمای ایده‌آل برای جوانه زدن ۲۴ تا ۳۲ درجه سانتی‌گراد است و معمولاً ۷ تا ۱۴ روز طول می‌کشد.
-
بعد از جوانه زدن و رشد نشا تا ارتفاع ۵ تا ۱۰ سانتی‌متر و ظاهر شدن اولین برگ‌های حقیقی، نشاها آماده انتقال به زمین اصلی هستند.
-
فاصله کاشت نشاها در زمین اصلی همانند کاشت مستقیم است: فاصله بین بوته‌ها ۵۰ تا ۸۰ سانتی‌متر و ردیف‌ها ۶۰ تا ۱۰۰ سانتی‌متر.
-
برای تهیه بذر باکیفیت بادمجان، می‌تونید از فروشگاه خدمات کشاورزی راد خرید خودتون رو انجام بدید.
ممکنه در برخی ارقام بادمجان وی وی پاری یا جوانه زنی بذر داخل میوه اتفاق بیوفته. درواقع در آن دانه‌ها قبل از اینکه از میوه جدا بشن، شروع به رشد می‌کنند. پس اگر در مزرعه به همچین موردی بر خورد کردید باید رقم مورد کشت رو عوض کنید.
نکات مهم در کاشت و مراقبت بادمجان
-
بادمجان گیاهی حساس به سرماست. هرگز بذر یا نشا را قبل از رفع کامل خطر سرمازدگی به فضای باز منتقل نکنید.
-
در مناطق سردسیر، بهتر است بذر را ۶ تا ۸ هفته پیش از پایان دوره سرما در فضای داخلی (گلخانه یا داخل منزل) بکارید.
-
برای حفظ رطوبت و تسریع جوانه‌زنی، سینی‌های نشاکاری را با درپوش پلاستیکی (dome) بپوشانید.
-
آبیاری را از پایین انجام دهید؛ یعنی سینی نشا را در آب قرار دهید تا ریشه‌ها به سمت رطوبت رشد کنند و قوی‌تر شوند. بادمجان در طول فصل رشد به آبیاری منظم و کافی نیاز دارد. وقتی خاک تا عمق حدود ۵ سانتی‌متر خشک شد — می‌توانید با کنار زدن کمی خاک با ناخن یا انگشت این را بررسی کنید — وقت آبیاری است. بهترین زمان برای آبیاری صبح زود یا اواخر بعدازظهر است تا گیاه بتواند بهتر رطوبت را جذب کند. دقت کنید هنگام آبیاری از خیس شدن برگ‌ها خودداری کنید، چون رطوبت روی برگ‌ها می‌تواند باعث شیوع بیماری‌های قارچی شود.
-
ابتدا سینی‌ها را در محیطی تاریک نگهدارید و بعد از جوانه زدن (۱۰ تا ۱۴ روز) آن‌ها را به نور طبیعی یا چراغ رشد منتقل کنید. اگر نور پنجره استفاده می‌کنید، هر روز گلدان‌ها را بچرخانید تا ساقه‌ها کشیده و ضعیف نشوند.
مراقبت از بادمجان از نشا تا انتقال به زمین
-
تنها یک نشای قوی را در هر سلول یا گلدان نگه دارید و بقیه را تنک کنید تا شلوغی نشود و گیاه به خوبی رشد کند.
-
نشاها را در محیطی گرم و دور از باد سرد نگه دارید. سرما باعث توقف رشد و آسیب به گیاهچه‌ها می‌شود.
-
در مرحله نوجوانی اگر هنوز هوا سرد است یا احتمال یخبندان هست، نشاها را به گلدان بزرگ‌تر منتقل کنید تا ریشه‌ها فضای کافی برای رشد داشته باشند و تا زمان انتقال به زمین، سالم بمانند.
-
بادمجان‌ها به قیم‌گذاری نیاز دارند تا رشد و میوه‌دهی بهتری داشته باشند. از یک میله محکم یا قیم، توری یا پایه سه‌پایه برای حمایت از گیاه استفاده کنید. با رشد گیاه، ساقه‌ها را با نخ یا بندهای گیاهی به قیم ببندید. حتماً قبل از کاشت بذر یا انتقال نشا، قیم‌ها را نصب کنید تا در آینده به ریشه‌ها آسیب نرسد.
چگونه نشا بادمجان را آماده و به زمین اصلی منتقل کنیم؟
اگر نشاهای بادمجان رو تو خونه یا گلخانه رشد دادی، قبل از اینکه مستقیم بری زمین اصلی، باید کم‌کم اون‌ها رو با شرایط بیرون وفق بدی. این کار رو «سخت کردن نشا» یا Hardening Off می‌گن که باعث میشه گیاه قوی‌تر و مقاوم‌تر بشه.
-
شروع مقاوم سازی نشا:
حدود یک تا دو هفته هر روز نشاها رو حدود یک ساعت ببر بیرون. اولش بذارشون تو جایی که سایه باشه و از باد یا حیوانات محافظت شده باشه. -
کم‌کم بیشتر ببر بیرون:
روز به روز زمانش رو زیاد کن و محل نشا رو طوری جابه‌جا کن که کم‌کم نور مستقیم خورشید و هوای آزاد رو تجربه کنن. -
شبیه‌سازی باد:
برای اینکه نشا به باد عادت کنه، می‌تونی با دستت آروم برگ‌هاش رو باد بزنی تا قوی‌تر بشه. -
کاشت تو زمین:
وقتی مرحله سخت کردن تموم شد، بادمجان‌ها رو تو خاکی با pH بین ۵.۵ تا ۷.۵ و جایی که نور آفتاب کامل داشته باشه بکار. -
فاصله کاشت:
بین هر بوته حداقل ۴۵ تا ۶۰ سانتی‌متر فاصله بذار که جا برای رشد و بزرگ شدن داشته باشه.
هرس بادمجان
خیلی‌ها به هرس بادمجان اهمیت نمی‌دن، ولی من بهت پیشنهاد می‌کنم مثل گوجه‌فرنگی بزرگ، شاخه‌های جانبی اضافی یا همون ساکرها رو حذف کنی. بهتره فقط دو تا سه شاخه اصلی روی هر بوته باقی بمونه تا میوه بیشتری بده و هوا بین شاخه‌ها خوب جریان داشته باشه.
برای اینکه گیاه خوب ایستاده بمونه و از فضا بهتر استفاده کنی، می‌تونی از قفس یا سازه‌های عمودی حمایتی استفاده کنی، همون‌هایی که برای فلفل (خرید بذر فلفل تند، خرید بذر فلفل شیرین، خرید بذر فلفل دلمه‌ای) یا گوجه‌فرنگی به کار می‌رن.
نحوه برداشت بادمجان
معمولاً اولین برداشت بادمجان‌ها حدود ۷۰ تا ۱۲۰ روز بعد از کاشت انجام میشه. بسته به شرایط رشد و رقم گیاه. بهترین زمان برداشت وقتی است که پوست میوه براق و گوشت آن سفت باشد. میوه باید جوان و رنگش شفاف باشد؛ اگر پوست بادمجان مات و کدر شود، یعنی بیش از حد رسیده و احتمالاً طعم مطلوبی نخواهد داشت. برای برداشت، با یه چاقوی تیز یا قیچی تمیز، میوه‌ها رو با دقت از بوته جدا کنید که به شاخه‌ها آسیب نزنه. حدود ۳ سانتی‌متر از ساقه را به میوه متصل نگه دارید تا به شاخه‌های اصلی گیاه آسیبی نرسد. برداشت منظم و به موقع می‌تواند باعث تحریک گیاه به تولید میوه‌های بیشتر شود.
آفات و بیماری‌های رایج بادمجان
-
شته‌ها: حشرات کوچکی که شیره گیاه را می‌مکند و باعث زردی و پژمردگی برگ‌ها می‌شوند. با شست‌وشوی گیاه یا استفاده از سموم طبیعی می‌توان آن‌ها را کنترل کرد.
-
مگس میوه: تخم‌گذاری در میوه و پوسیدگی داخل آن را باعث می‌شود. جمع‌آوری میوه‌های افتاده و استفاده از توری محافظ کمک‌کننده است.
-
مگس سفید: حشرات ریز که در زیر برگ‌ها تجمع می‌کنند و باعث زردی برگ‌ها و کاهش رشد می‌شوند. با سم‌پاشی و جذب دشمنان طبیعی قابل کنترل است.
-
پوسیدگی گلگاه: به علت کمبود کلسیم و آبیاری نامنظم ایجاد می‌شود و باعث لکه‌های سیاه و سخت در انتهای میوه می‌شود. آبیاری منظم و اصلاح خاک موثر است.
-
آفتاب‌سوختگی: لکه‌های سفید و سوخته روی میوه که در روزهای گرم ایجاد می‌شود. پوشاندن گیاه با پارچه سبک و حفظ برگ‌ها برای سایه‌اندازی کمک‌کننده است.
-
قارچ پودری: لکه‌های سفید روی برگ که با جریان هوا و حذف برگ‌های آلوده و سم‌پاشی کنترل می‌شود.
-
آسیب حیوانات: پرندگان و حیوانات دیگر ممکن است میوه‌ها را بخورند. استفاده از توری یا اسپری‌های طبیعی مانند سیر موثر است.
-
پژمردگی قارچی: باعث پژمردگی و زردی برگ‌ها می‌شود و درمان ندارد. استفاده از رقم مقاوم و رعایت بهداشت باغ توصیه می‌شود.
-
کاترورم (کرم برگ‌خوار): لارو شب‌پره که ساقه‌های جوان را می‌خورد. جمع‌آوری دستی و استفاده از محافظ ساقه موثر است.
-
لکه باکتریایی: لکه‌های قهوه‌ای خشک روی برگ و گل که باعث ریزش می‌شود. آبیاری صحیح و تناوب زراعی به کنترل کمک می‌کند.
اگر علاقه‌مند به یادگیری کشت سایر محصولات هستید، آموزش‌های زیر رو هم ببینید: