ریحان عاشق هوای گرم، نور زیاد خورشید و رطوبت خوبه. این گیاه توی خاک‌های حاصلخیز و غنی از مواد مغذی بهترین رشد رو داره و اگر خاک زهکشی خوبی داشته باشه، کارش راحت‌تر میشه. قبل از کاشت، خاک رو با کمپوست و کود تقویت کنید و بذرها رو بعد از این که سرما و یخبندان تموم شد بکارید. بذرهارو تو عمق ۳ میلی‌متر بکارید و وقتی جوانه زدن، فاصله بین گیاه‌ها رو به ۸ تا ۱۰ سانتی‌متر برسونید.
ریحان معمولاً بین ۱۰ تا ۱۴ روز جوانه می‌زنه. برای تأمین رطوبت لازم، هر هفته حدود ۴ سانتی‌متر آب بدید. برای این که برگ‌ها سریع‌تر رشد کنن، هر ۱۴ روز یه بار از کود مایع استفاده کنید.
وقتی گیاه ۶ تا ۸ برگ داشت، می‌تونید برداشت رو شروع کنید. موقع برداشت هم دقت کنید که فقط ۲ تا ۴ برگ روی گیاه بمونه.
انواع ریحان (ریحان سبز و ریحان بنفش)
| نام فارسی | نام علمی | خانواده گیاهی | نوع | ویژگی‌های ظاهری | موارد مصرف | شرایط رشد مناسب | زمان برداشت |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ریحان سبز (Sweet Basil) | Ocimum basilicum L. | نعناعی (Lamiaceae) | سبز | برگ‌ها سبز تیره، بیضوی و دندانه‌دار؛ عطر فلفلی-شیرین | خوراکی (برگ‌های تازه یا خشک در غذاهای ایتالیایی مانند پستو و سالاد)؛ دارویی (تقویت سیستم گوارش)؛ تزئینی (گیاه گلدانی) | آفتاب کامل (حداقل ۶–۸ ساعت نور)؛ دما: معتدل تا گرم (~۲۰–۳۰°C)؛ خاک سبک و حاصلخیز، pH ~6–7؛ آبیاری منظم (خشکی‌دوست نیست | اواخر بهار تا اوایل پاییز (قبل از گل‌دهی) |
| ریحان مقدس (Holy Basil) | Ocimum tenuiflorum | نعناعی (Lamiaceae) | سبز | برگ‌ها بیضی تا تخم‌مرغی (۳–۷ سانتی‌متر)، کرک‌دار؛ رنگ سبز تا بنفش؛ عطر قوی میخک‌مانند. | خوراکی (چای و غذاهای تایلندی مانند کاری)؛ دارویی (مقابله با استرس، تقویت ایمنی)؛ معنوی (گیاه مقدس هندو)؛ تزئینی (گیاه زیبا در باغچه) | آفتاب کامل؛ خاک مرطوب و سبک (زهکشی‌شده) دما: گرم (۲۱–۲۷°C)؛ آبیاری منظم | اواخر بهار تا اوایل پاییز |
| ریحان تایلندی (Thai Basil) | Ocimum basilicum var. thyrsiflora | نعناعی (Lamiaceae) | سبز | برگ‌ها براق و باریک سبز، دندانه‌دار؛ ساقه‌ها ارغوانی | خوراکی (طعم‌دهنده سوپ و خورش‌های آسیای جنوب‌شرقی)؛ تزئینی (جذب گرده‌افشان‌ها) | آفتاب کامل (۶–۸ ساعت نور)؛ خاک حاصلخیز و زهکشی‌شده؛ دمای گرم | اوایل تابستان (برگ‌های جوان) |
| ریحان دارچینی (Cinnamon Basil) | Ocimum basilicum ‘Cinnamon’ | نعناعی (Lamiaceae) | سبز | برگ‌ها سبز زیتونی با رگه قهوه‌ای، بیضی دندانه‌دار؛ ساقه‌ها ارغوانی؛ گل‌های صورتی کوچک. | خوراکی (عطردهنده چای، دسرها و سالادها)؛ دارویی (ضد التهاب)؛ تزئینی (گیاه معطر گلدانی) | آفتاب کامل؛ خاک سبک (شن و لوم) با زهکشی خوب دمای گرم؛ آبیاری منظم | حدود ۲–۳ ماه پس از کاشت |
| ریحان بنفش (Purple Basil) | Ocimum basilicum var. purpurascens | نعناعی (Lamiaceae) | بنفش | برگ‌ها بزرگ بنفش تیره (گاه مایل به سیاه) با بافت چروکیده و لبه دندانه‌دار؛ ساقه چهارگوش؛ گل‌های سفید مایل به صورتی. | تزئینی (زیباسازی سالاد و باغچه) خوراکی (طعم‌دهنده غذا) | آفتاب کامل (۶–۸ ساعت نور)؛ خاک سبک حاصلخیز با زهکشی خوب (pH 6–7.5)؛ دمای گرم؛ آبیاری منظم | تابستان (قبل از |
(اگر روحالت گوشی این جدولو میبیند به سمت راست اسکرول کنید تا ادامه جدولو ببینید:)
چطور ریحان بکاریم؟
خاک مناسب برای کشت بذر ریحان
ریحان خاک‌های حاصلخیز، لومی (ترکیب ماسه‌ای و رسی)، با زهکشی خوب و غنی از مواد آلی رو دوست داره. خیلی از خاک‌های ایران برای کاشت ریحان مناسبن. همچنین، محل کاشت باید جریان هوای خوبی داشته باشه.
آماده‌سازی خاک برای کشت بذر ریحان
- اول باید محلی رو برای کاشت انتخاب کنید که کاملاً آفتاب‌گیره.
- برای اینکه بفهمید خاک به چه کودهایی نیاز داره، آزمایش خاک رو انجام بدید و طبق نتیجه عمل کنید.
- اگر نیاز به کود داشتید، اون رو تا عمق ۱۵ سانتی‌متر خاک مخلوط کنید.
- اگر از کمپوست استفاده می‌کنید، بیشتر از ۲.۵ سانتی‌متر کمپوست پوسیده برای هر ۹ متر مربع استفاده نکنید.
شرایط نگهداری گیاهچه ریحان
- ریحان رو می‌تونید از بذر یا نشا پرورش بدید.
- بذرهارو بعد از اینکه سرمای بهاره تموم شد بکارید.
- دمای ایده‌آل برای جوانه‌زنی بذر ریحان بین ۲۴ تا ۲۹ درجه سانتی‌گراد هست و معمولاً ۱۰ تا ۱۴ روز طول می‌کشه تا جوانه بزنه.
- نشاها باید حدود ۴ تا ۶ هفته رشد کنن تا آماده کاشت در زمین بشن (مطالعه بیشتر: نحوه انتقال نشا به زمین). این کار رو باید بعد از تموم شدن یخبندان، یعنی اواسط اردیبهشت، انجام بدید قبل از انتقال نشاهای ریحان به زمین اصلی لازمه که نشاهای ریحان رو مقاوم سازی کنید (مقاوم سازی نشا).
کاشت بذر ریحان
برای کاشت ریحان، می‌توان از دو روش کشت مستقیم و کشت غیرمستقیم استفاده کرد که هرکدام شرایط خاص خود را دارند. انتخاب روش بستگی به شرایط محیطی و نیاز کشاورز دارد.
1. کشت مستقیم بذر ریحان
کشت مستقیم بذر ریحان در زمین اصلی یک روش ساده و مؤثر است. زمان مناسب برای کاشت بذر، نیمه اول اردیبهشت ماه است. در این روش:
- فاصله ردیف‌ها: ۴۰ تا ۵۰ سانتی‌متر
- عمق کاشت بذر: نیم تا یک سانتی‌متر
- مقدار بذر: ۳ تا ۴ کیلوگرم برای هر هکتار
- آبیاری: پس از کشت، آبیاری منظم ضروری است تا گیاه به‌خوبی رشد کند.
2. کشت غیرمستقیم بذر ریحان (کشت در خزانه و به صورت نشا)
در این روش، ابتدا بذرها در خزانه کاشته می‌شوند و پس از رشد نشاها، آن‌ها را به زمین اصلی منتقل می‌کنند. زمان مناسب برای کشت در خزانه، نیمه دوم اسفند ماه است. در این روش:
- فاصله ردیف‌ها در خزانه: ۱۵ تا ۲۰ سانتی‌متر
- مقدار بذر در خزانه: ۱ کیلوگرم برای هر هکتار
- کشت در زمین اصلی: پس از رشد نشاها، آن‌ها در ردیف‌هایی به فاصله ۴۰ تا ۵۰ سانتی‌متر از هم در زمین اصلی کاشته می‌شوند.
- فاصله دو بوته در هر متر طولی: ۳۰ سانتی‌متر
- نیاز به نشا: برای هر هکتار، به ۱۴۰ تا ۲۰۰ هزار نشا نیاز است.
- پوشش پلاستیکی: برای خزانه به حدود ۳۵۰ تا ۴۵۰ متر مربع پوشش پلاستیکی نیاز است.
نکات مهم در کاشت بذر ریحان
- بذرها باید در عمق تقریبی ۳ میلی‌متر کاشته شوند و روی آن‌ها کمی خاک ریخته شود.
- پس از سبز شدن بذرها، گیاه‌چه‌ها باید به فاصله ۸ تا ۱۰ سانتی‌متر از هم جدا بشن (تنک شوند). سپس، فاصله آن‌ها را به ۳۰ سانتی‌متر برسانید.
- گیاهانی که جدا می‌کنید، می‌توانید مصرف کنید یا به مکان‌های دیگر منتقل کنید.
- برای کاشت ریحان در گلدان‌های تراس یا بالکن، باید به‌طور منظم آبیاری و تغذیه انجام شود تا گیاه به‌خوبی رشد کند.
اگر تولیدکننده نشا هستید یا قصد دارید ریحان رو در سطح وسیع کشت کنید، کیفیت بذر مهم‌ترین عامل موفقیته.
خدمات کشاورزی راد بذر ریحان سبز و بذر ریحان بنفش رو با کیفیت عالی و درصد جوانه‌زنی بالا، به‌صورت عمده عرضه می‌کنه. بسته‌بندی‌ها در حجم‌های مختلف موجود هست: پاکت‌های 10 کیلویی و کیسه 30 کیلویی.
شرایط رشد بهینه سبزی ریحان
ریحانی که تحت نور کامل آفتاب رشد می‌کند، عطر و طعم بهتری داره و روغن‌های معطر بیشتری تولید می‌کنه. به همین دلیل، بهتر است گیاهان در مکانی با نور کافی کاشته شوند. در تابستان‌های گرم و کمبود آب، ریحان ممکنه به گل برود و بذر تولید کنه که باعث کاهش کیفیت طعم و توقف تولید برگ‌ها می‌شود. برای جلوگیری از این مسئله، آبیاری منظم و مدیریت دما ضروریه.
آبیاری برای سبزی ریحان
ریحان برای اینکه خوب رشد کنه، به آبیاری منظم نیاز داره. به‌طور میانگین، هفته‌ای حدود ۴ سانتی‌متر آب کافی هست. البته این مقدار به نوع خاک و دمای هوا بستگی داره. آبیاری منظم باعث میشه که گیاه از پژمردگی، آسیب ریشه و توقف رشد دور بمونه. استفاده از سیستم آبیاری قطره‌ای هم گزینه خیلی خوبی برای این گیاه هست.
کوددهی ریحان
کوددهی اولیه برای ریحان
برای آماده‌سازی خاک پیش از کاشت ریحان، کودهای زیر باید قبل از کشت و پس از انجام شخم عمیق به خاک اضافه شوند:
- نیتروژن: ۳۰ تا ۴۰ کیلوگرم در هکتار
- اکسید فسفر: ۶۰ تا ۸۰ کیلوگرم در هکتار
- اکسید پتاس: ۵۵ تا ۷۰ کیلوگرم در هکتار
کوددهی برای سبزی ریحان
برای اینکه ریحان برگ‌های بیشتری تولید کنه و رشد بهتری داشته باشه، به کمی نیتروژن اضافی نیاز داره. به‌ویژه در زمان هرس یا در شرایطی که ریحان رو توی گلدان می‌کارید، باید از کود محلول همه‌منظوره به‌طور منظم استفاده کنید.
وقتی گیاه به مرحله برداشت رسید، برای حفظ رشد مناسب، هر ۲ تا ۳ هفته یک‌بار، برای هر ۳ متر از ردیف کاشت، حدود ۱ تا ۲ قاشق غذاخوری کود مایع نیتروژن‌دار یا کود آلی به گیاه اضافه کنید. در گلدان‌ها هم باید هر هفته کوددهی انجام بشه تا گیاه به رشد مناسب ادامه بده.
مشکلات پرورش ریحان
علف‌های هرز سبزی ریجان
ریحان در مقابله با علف‌های هرز ضعیف عمل می‌کنه، پس باید کنترل علف‌های هرز رو از مراحل ابتدایی رشد شروع کنید. خاک رو به‌دقت و به‌صورت سطحی وجین کنید تا به ریشه‌ها آسیبی وارد نشه. استفاده از مالچ‌های آلی مثل بریده‌های چمن، کاه یا روزنامه می‌تونه به کاهش رشد علف‌های هرز کمک کنه.
آفات و بیماری‌های ریحان
اگه محل کاشت رو سال به سال عوض کنید و شرایط بهداشتی اطراف گیاه رو رعایت کنید، ریحان معمولاً با مشکلات زیادی مواجه نمی‌شه.
آفات:
- سوسک ژاپنی و ملخ‌ها: سوراخ‌هایی روی برگ‌ها ایجاد می‌کنن.
راهکار: از پوشش‌های توری یا پارچه‌ای برای محافظت استفاده کنید. همچنین، درمان خاک برای از بین بردن حشرات نابالغ مؤثره. - حلزون‌ها: این نرم‌تنان برگ‌ها رو سوراخ می‌کنن.
راهکار: از تله یا سم مناسب استفاده کنید و از رطوبت زیاد جلوگیری کنید.
بیماری‌ها:
- پوسیدگی ریشه: بیماری‌های قارچی که باعث پوسیدگی ریشه و مرگ زودهنگام گیاه می‌شن.
راهکار: از آبیاری زیاد خودداری کنید، تناوب زراعی رو رعایت کنید و محل کاشت باید آفتابگیر و ضدعفونی بشه. - بلایت ساقه ریحان (Basil Shoot Blight): لکه‌هایی روی برگ‌ها، ریزش زودهنگام برگ‌ها، و خطوط تیره روی ساقه‌ها.
راهکار: گیاه‌ها رو با فاصله مناسب بکارید تا جریان هوا برقرار بشه و برگ‌ها خشک بمونن.
| آفت | نشانه‌ها | راهکار کنترل |
|---|---|---|
| سوسک ژاپنی و ملخ‌ها | ایجاد سوراخ در برگ‌ها | از پوشش‌های توری یا پارچه‌ای برای محافظت از گیاه استفاده کنید. همچنین، درمان خاک برای از بین بردن حشرات نابالغ مؤثر است. |
| حلزون‌ها | نرم‌تنان با یا بدون صدف که برگ‌ها را سوراخ می‌کنند | استفاده از تله یا سم مناسب و جلوگیری از ایجاد رطوبت زیاد |
| بیماری | نشانه‌ها | راهکار کنترل |
|---|---|---|
| پوسیدگی ریشه | بیماری‌های قارچی که باعث پوسیدگی ریشه و مرگ زودرس گیاه می‌شوند | از آبیاری بیش از حد پرهیز کنید، تناوب زراعی رعایت شود و محل کاشت آفتاب‌دهی و ضدعفونی گردد. |
| بلایت ساقه ریحان (Basil Shoot Blight) | ایجاد لکه در برگ‌ها، ریزش زودهنگام برگ، ایجاد خطوط تیره روی ساقه‌ها | گیاهان را با فاصله مناسب بکارید تا جریان هوا برقرار باشد و سطح برگ‌ها خشک بماند. |
برداشت و نگهداری ریحان
برداشت ریحان معمولاً در ۲ تا ۳ مرحله بسته به شرایط آب و هوایی انجام می‌شود.
- اولین برداشت: اوایل تیر ماه
- دومین برداشت: اوایل شهریور
- آخرین برداشت: پیش از فرا رسیدن فصل سرما، اواخر مهر ماه
نکته: در هنگام اولین و دومین برداشت، گیاهان باید از فاصله ۶ تا ۷ سانتی‌متری از سطح زمین برداشت شوند. این کار به رشد مجدد گیاه کمک می‌کند.
برای اینکه گیاه بیشتر برگ و شاخه تولید کنه، باید مرتباً قبل از اینکه ریحان گل بده، برگ‌ها رو بچینی. وقتی ریحان ۶ تا ۸ برگ داشت، می‌تونی با چاقو یا قیچی تیز برگ‌ها رو به همراه یه تیکه از ساقه بچینی، طوری که فقط ۲ تا ۴ برگ رو روی گیاه بذاری. برداشت رو به صورت چرخشی از بین گیاه‌های مختلف انجام بده تا همیشه ریحان تازه داشته باشی.
اگر می‌خواهی از ریحان تازه استفاده کنی، بهتره که دقیقاً قبل از مصرف برگ‌ها رو بچینی. برای نگهداری کوتاه‌مدت، ساقه‌ها رو دوباره ببُری و اون‌ها رو داخل ظرفی با آب بذاری و توی جایی که نور مستقیم آفتاب نباشه نگهداری کنی. اگر می‌خوای ریحان رو برای ۷ تا ۱۰ روز نگه داری، می‌تونی یه کیسه پلاستیکی روی ظرف و ساقه‌ها بکشی و بذاری توی یخچال.
خشک کردن ریحان
برای نگهداری بلندمدت، خشک کردن برگ‌های ریحان خیلی راحته. ساقه‌ها و برگ‌های برداشت‌شده رو توی دسته‌های کوچیک ببند و توی جایی که سایه باشه یا یه مکان بسته آویزون کن. از خشک کردن برگ‌ها زیر نور مستقیم آفتاب خودداری کن.
برگ‌ها معمولاً ۵ تا ۱۰ روز طول می‌کشه تا خشک بشن. اگر برگ‌ها کاملاً خشک نشدن، می‌تونی توی فر با دمای ۶۵ تا ۹۰ درجه به مدت ۳ تا ۵ دقیقه خشک‌شون کنی. بعد از اینکه خشک شدن، برگ‌ها رو توی یه شیشه درب‌دار بذار و توی جایی خنک و تاریک نگهداری کن. برگ‌های خشک‌شده حدود ۱ سال عمر مفید دارن.
فریز کردن ریحان
ریحان رو میشه فریز کرد، اما بعد از یخ‌زدایی بافتش نرم میشه و عطر و طعمش رو از دست می‌ده. برای اینکه عطرش بهتر حفظ بشه، برگ‌ها رو کامل داخل قالب یخ فریز کن. می‌تونی سس پستو هم درست کنی و داخل قالب یخ بریزی و فریز کنی. ریحان منجمد بهتره که توی مدت ۳ تا ۶ ماه مصرف بشه.
فرآوری و عملکرد ریحان
| نوع عملکرد | مقدار عملکرد |
|---|---|
| خشک کردن ریحان برای ادویه | خشک کردن و تبدیل به قطعات ۳.۵ تا ۵ میلی‌متر و بسته‌بندی |
| عملکرد پیکر رویشی | ۱.۲ تا ۲ تن در هکتار |
| عملکرد اسانس | ۸ تا ۱۰ کیلوگرم در هکتار |
| عملکرد بذر ریحان | ۶۰۰ تا ۸۰۰ کیلوگرم در هکتار |
خدمات کشاورزی راد واقع در تهران، یکی از مراکز تخصصی در زمینه تولید، فرآوری و بسته‌بندی انواع بذر سبزیجات و بذر صیفی جات با کیفیت بالا و مناسب برای کشت حرفه‌ای در فضای باز و گلخانه است.
ما با بهره‌گیری از نیروی متخصص و دستگاه‌های به‌روز، بذرها رو ضدعفونی، غربال و بسته‌بندی می‌کنیم تا کشاورزها و تولیدکننده‌ها با خیال راحت محصولی پرپشت، یکنواخت و پربازده تولید کنن.
✅ آماده همکاری با گلخانه‌داران، فروشگاه‌های کشاورزی و تأمین‌کنندگان عمده در سراسر کشور هستیم.