آموزش بذرگیری از تربچه؛ راهنمای کامل از بولتینگ، برداشت بذر تربچه و بوجاری

بولتینگ و بذر رفتن تربچه

تربچه‌ها هوای خنک و روزهای کوتاه‌تر رو دوست دارن، به همین دلیل بهترین زمان کشتشون اوایل بهار و پاییزه که دما معمولاً بین ۱۰ تا ۱۸ درجه سانتی‌گراد هست. وقتی هوا بیش از حد گرم می‌شه (حدود بالای ۲۷ درجه سانتی‌گراد) و روزها طولانی‌تر می‌شن، تربچه‌ها شروع می‌کنن به بُلت شدن یا به عبارت ساده‌تر، به گل رفتن. برای بذرگیری از تربچه باید بولتینگ اتفاق بیوفته. بُلت شدن یعنی گیاه تمرکزش رو روی تولید بذر برای نسل بعد می‌ذاره (بولتینگ در بذر چغندر قند عکس تربچه هست و به دمای پایین برای به بذر رفتن نیاز داره. برای اطلاعات بیشتر درباره این موضوع مقاله کشت چغندر قند رو بخونید).

وقتی تربچه بُلت می‌شه، گل‌های زیبای بنفش و سفید درمیاره و ریشه‌ش هم نشاسته‌ای و طعمش تلخ و بافتش هم معمولاً چوبی و سفت می‌شه. دلیلش اینه که گیاه وقتی تمرکزش رو روی تولید بذر می‌ذاره، دیگه انرژی‌اش رو به ریشه (پیاز) نمی‌فرسته. بنابراین، اگه تربچه رو خیلی دیر تو بهار یا خیلی زود برای پاییز بکارین، هوای گرم و روزهای بلند تابستون باعث می‌شن که گیاه به گل بره (bolting).

شاید فکر کنین این گل‌ها هستن که بذر تربچه رو تولید می‌کنن… و برای خیلی از گیاهان این درست هست. ولی برای تربچه اینطور نیست.

تربچه‌ها از خانواده کلم‌ها (Brassica) هستن و اعضای این خانواده معمولاً بذرهاشون رو روی ساقه‌های گیاه تشکیل می‌دن. گیاه غلاف‌هایی به شکل لوبیا سبز (خرید بذر لوبیا سبز سان ری) درست می‌کنه که بذرهای تربچه داخلش رشد می‌کنن، جایی امن و محافظت‌شده.

این غلاف‌های بذر تربچه وقتی سبز هستن کاملاً خوراکی هستن و طعم فلفلی و بافت تردی شبیه تربچه‌ای دارن که در زمان مناسب برداشت شده باشه.

غلاف بذر تربچه

غلاف‌های بذر تربچه حاصل بولتینگ هست که ما شرایط دمایی رو فراهم کردیم تا تربچه به گل بره و بعد غلاف تشکیل بشه و داخل غلاف بذر تربچه. این غلاف‌ها خیلی شبیه به غلاف نخود سبز یا لوبیا سبزن.

توی آمریکای شمالی، این خوراکی تازه شناخته شده‌ست، ولی در آلمان خیلی رایجه و به صورت خام همراه با آبجو خورده می‌شه. تو هند بهش «moongre» می‌گن و تو غذاهای سرخ شده همراه با سیب‌زمینی و ادویه‌ها استفاده می‌کنن.

علاوه بر خوردن این غلاف‌های تند و خوشمزه، می‌تونین از غلاف‌های بذر تربچه بذر هم جمع‌آوری کنین. پس نه تنها ریشه تربچه رو می‌تونین تو سالاد بندازین یا غلاف‌های خوشمزه‌ش رو بخورین، بلکه می‌تونین غلاف‌های بذر تربچه رو هم برداشت کنین.

بذرهای تربچه چه شکلی هستن؟

بذر تربچه‌ها گرد و به رنگ خاکستری متمایل به قهوه‌ای روشن هستن و شبیه سنگ‌ریزه‌های خیلی کوچیکن. توی هر غلاف بذر تربچه، معمولاً می‌تونین حداقل 5 تا 7  بذر پیدا کنین.

چطور بذر تربچه رو برداشت کنیم؟

1. قبل از اینکه بتونین بذرها رو از گیاه برداشت کنین، باید صبر کنین تا غلاف بذر کاملاً خشک بشه. وقتی غلاف قهوه‌ای رنگ شد و وقتی تکونش می‌دین صدای جیرجیر یا قل‌قل می‌ده، یعنی زمان برداشت رسیده. اگه غلاف‌ها رو بیشتر از این نگه دارین، خودشون باز می‌شن و بذرها می‌ریزن، که این یعنی تو فصل خنک بعدی ممکنه تربچه‌های خودرویی تو باغچه‌تون سبز بشن. همچنین وقتی غلاف‌ها دارن قهوه‌ای می‌شن، می‌تونین کل گیاه رو از خاک دربیارین و وارونه داخل یه کیسه‌ی قهوه‌ای آویزون کنین، طوری که بذرها داخل کیسه بریزن و بذرهامون به صورت طبیعی کامل بشن. وقتی بذرها کاملاً رسیده باشن، غلاف‌ها باز می‌شن و بذرها داخل کیسه می‌ریزن.
2. همچنین می‌تونین غلاف‌ها رو تو یه جای خنک و خشک بذارین تا کامل برسند، بعد با باد دادن یا الک کردن، بذرها رو از پوسته‌ها جدا کنین.
3. برای بریدن غلاف‌ها از گیاه، از قیچی باغبانی استفاده کنین. برای جمع‌آوری غلاف‌ها می‌تونین یه کاسه، سطل کوچک یا سبد برداشت داشته باشین.
4. برای جدا کردن بذرها از هر غلاف، به آرامی غلاف رو فشار بدین تا باز بشه و بذرها بیرون بریزن. بذرها رو از پوسته‌ها و سایر ضایعات جدا کنین.
5. بذرها رو روی یه سطح صاف داخل خونه پهن کنین و به مدت یک هفته بذارین هوا خشک‌شون کنه. باید تمام رطوبت رو قبل از نگهداری بگیرین تا از کپک زدن جلوگیری بشه.

بوجاری بذر تربچه

بعد از به بذر رفتن تربچه و انجام عملیات بذر گیری نوبت به تمییز کردن و بوجاری بذر تربچه میرسه. برای بوجاری ببذر تربچه میتونید مراحل زیر رو دنبال کنید.

۱) خرد کردن غلاف‌های بذر

می‌تونین غلاف‌ها رو داخل یه کیسه بریزین و روش پا بذارین تا له بشن، یا با دست خردشون کنین (که البته زمان‌برتره).

۲) جدا کردن تکه‌های درشت غلاف تربچه

از یک الک یا توری استفاده کنید و بذرها رو به  همراه غلاف از توری رد کنید. حدود ۹۰٪ از تکه‌های درشت جدا بشن. بذرهاتونو چند بار از روی این توری رد کنین. بعدش می‌تونین از یه توری ریزتر استفاده کنین تا ذرات ریزتر هم جدا بشن.

۳) باد دادن غلاف تربچه

فقط کافیه دوتا سطل و یه پنکه جعبه‌ای (یا یه نسیم ملایم) داشته باشین. بذرها رو آروم از یه سطل به سطل دیگه بریزین و ببینین که پوسته‌ها و ضایعات سبک چطور با باد جدا می‌شن و می‌رن. این کار رو چند بار تکرار کنین.
نکته: زیر سطل یه ظرف یا تشت بذارین که اگه بذرها افتادن، جمعشون کنین. جزئیات مهمن!

نتیجه‌گیری بذرگیری تربچه

اگرچه بیشتر افراد تربچه را به خاطر ریشه‌های ترد و خوش‌طعمش می‌کارن، اما با کمی صبر و دقت میشه از همین گیاه کوچک، بذرهای باکیفیت برای فصل‌های بعدی هم برداشت کرد. تنها کافیست اجازه بدید بخشی از گیاهان شما به گل برن (بولت کنند) و غلاف بذر تشکیل دهند. با رعایت نکات گفته‌شده، می‌تونید بذرهای رسیده و سالم تربچه را جمع‌آوری، بوجاری و برای سال‌های بعد ذخیره کنید.

این کار نه تنها اقتصادی و لذت‌بخشه، بلکه به شما کمک می‌کند بذرهایی داشته باشید که به شرایط اقلیمی باغچه‌ی خودتون سازگار شدن. پس دفعه بعد که تربچه می‌کارید، چندتایی از اونها رو به حال خود رها کنید تا چرخه‌ی طبیعی رشدشان کامل بشه و شما را به یک بذرگیر واقعی تبدیل کنه!